Zdrowy Białystok

Obrazowanie hybrydowe

Nowoczesne, nieinwazyjne badanie obrazowe, wykorzystywane przede wszystkim w diagnostyce i monitorowaniu leczenia schorzeń onkologicznych i kardiologicznych. Mowa o pozytronowej tomografii emisyjnej (PET).
PET to kompleksowe badanie całego ciała, pozwalające na wykrycie zmian charakteryzujących się zaburzonym metabolizmem tkankowym. Dzięki temu można ocenić rozległość i stopień zaawansowania procesu chorobowego w organizmie. W celu precyzyjnego określenia położenia zmian metabolicznych, obecne aparaty PET są sprzężone z aparatami radiologicznymi - tomografią komputerową (computed tomography, CT) jako PET/CT lub z rezonansem magnetycznym (magnetic rezonanse, MR) i wówczas jest to technologia PET/MR.
Ze względu na te połączenia w języku medycznym coraz częściej używa się terminu - obrazowanie hybrydowe, gdyż podczas jednego badania wykorzystuje się równocześnie dwie technologie. Obrazowanie hybrydowe typu PET/CT i PET/MR jest szczególnie przydatne w diagnostyce schorzeń nowotworowych, gdzie czynnik czasu, czyli jak najszybsze określenie rodzaju i zasięgu zmian, często decyduje o dalszych losach pacjenta.
Nowotwór złośliwy to choroba, w której zachodzą ciągłe, niekontrolowane przez mechanizmy obronne organizmu, podziały i namnażanie się komórek nowotworowych. Aby móc się szybko dzielić, komórki te, w większości przypadków, potrzebują glukozy jako materiału, z którego pozyskują energię do dalszej ekspansji. Podając pacjentowi znakowaną izotopem promieniotwórczym glukozę (F-18 fluorodeoksyglukozę, FDG), możemy z użyciem aparatury PET odnaleźć w organizmie te miejsca, w których wychwyt glukozy jest nieprawidłowo wzmożony. Dzięki temu uwidoczniają się ogniska choroby. Zwiększony wychwyt FDG wykazują komórki nowotworowe, ale również i zapalne. Należy podkreślić, że stwierdzenie zmian nie jest jednoznaczne z diagnozą. Tę określa zawsze lekarz specjalista w oparciu o wywiad, badanie lekarskie oraz wszystkie badania dodatkowe, w których PET jest ważnym, ale tylko jednym z elementów analizy stanu pacjenta.
Badanie PET z FDG umożliwia bardzo wczesne wykrycie i dokładne określenie lokalizacji zmian. Jest więc ono bardzo ważne u pacjentów z chorobą nowotworową, szczególnie w przebiegu takich schorzeń jak białaczka, rak piersi, rak płuca, czerniak, rak głowy i szyi, rak trzustki. Najważniejszym elementem szybkiej diagnostyki onkologicznej jest zobrazowanie zmian na takim etapie, na którym możliwe jest zastosowanie skutecznej metody leczenia. Badanie PET umożliwia nie tylko wykrycie zmian, ale przede wszystkim określa stopień zaawansowania choroby.
W diagnostyce raka prostaty, badanie PET ma szczególne znaczenie u osób kwalifikowanych do zabiegu operacyjnego i/lub radioterapii oraz u pacjentów po usunięciu gruczołu krokowego, przy podejrzeniu wznowy procesu nowotworowego. Badanie PET przeprowadza się wówczas ze znacznikiem specyficznym dla zmian nowotworowych prostaty - znakowaną fluorem F-18 choliną (18F-cholina).
Poza schorzeniami onkologicznymi badanie PET ma duże zastosowanie u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca i w schorzeniach neurologicznych. Ostatnie badania wykazały, że jest to najbardziej dokładne badanie w wykrywaniu zmian niedokrwiennych mięśnia sercowego.
Należy pamiętać, że badań PET/CT i PET/MR nie wykonuje się u kobiet w ciąży oraz u osób z niewyrównaną cukrzycą, czyli wysokim poziomem cukru we krwi.
Ścisłe wskazania do badania PET/CT określone przez Narodowy Fundusz Zdrowia dotyczą chorób nowotworowych, serca oraz układu nerwowego i są następujące:
Choroby nowotworowe:
- pojedynczy guzek płuca o średnicy > 1 cm, w celu różnicowania pomiędzy jego łagodnym i złośliwym charakterem, przy braku rozpoznania innymi dostępnymi metodami;
- niedrobnokomórkowy rak płuca, w celu oceny jego zaawansowania przed planowaną resekcją lub radykalną radioterapią, jeżeli inne badania nie dają jednoznacznej oceny stopnia zaawansowania (z wyjątkiem raka oskrzelikowo-pęcherzykowego i nowotworów neuroendokrynnych lub rozpoznanych wcześniej przerzutów odległych);
- niedrobnokomórkowy rak płuca, w celu oceny resztkowej choroby po indukcyjnej chemioterapii;
- chłoniak Hodgkina i chłoniaki nie-Hodgkinowskie, w celu wstępnej oceny stopnia zaawansowania lub oceny skuteczności chemioterapii lub wczesnego rozpoznania nawrotu, jeżeli inne badania obrazowe nie dają jednoznacznej oceny stopnia zaawansowania;
- rak jelita grubego, w celu przedoperacyjnej oceny zaawansowania lub wczesnego rozpoznania nawrotu po radykalnym leczeniu (w przypadku wzrostu stężeń markerów lub niejednoznacznych wyników badań obrazowych);
- rak przełyku, w celu oceny zaawansowania przed leczeniem i wczesnego wykrycia nawrotu po radykalnym leczeniu (w przypadku niejednoznacznych wyników badań obrazowych);
- ocena patologicznej zmiany budzącej podejrzenie raka zlokalizowanej w trzustce lub w wątrobie, jeżeli rozpoznanie innymi dostępnymi metodami jest niemożliwe;
- rak piersi, w celu wykluczenia odległych przerzutów, kiedy wyniki innych badań są niejednoznaczne lub w przypadku przerzutów do pachowych węzłów chłonnych z ogniska o nieznanym położeniu i podejrzeniem ogniska pierwotnego w gruczole piersiowym;
- czerniaki z klinicznymi przerzutami do regionalnych węzłów chłonnych, w celu wykluczenia przerzutów do narządów odległych, z potencjalnie operacyjnymi przerzutami do narządów odległych lub z przerzutem bez ustalonego ogniska pierwotnego;
- rak jajnika, w celu wczesnego wykrycia nawrotu po radykalnym leczeniu (w przypadku wzrostu stężeń Ca 125 lub niejednoznacznych wyników badań obrazowych);
- nowotwory nabłonkowe głowy i szyi, w celu wczesnego rozpoznania nawrotu i w ocenie miejscowo-regionalnego zaawansowania, jeżeli wyniki innych badań są niejednoznaczne;
- nowotwory złośliwe mózgu, w celu wczesnego rozpoznania nawrotu lub dla określenia miejsca biopsji;
- rak tarczycy, w celu lokalizacji ogniska nawrotu w przypadku wzrostu stężenia tyreoglobuliny, jeżeli inne badania nie pozwalają zlokalizować ogniska nawrotu (niezbędne wcześniejsze wykonanie scyntygrafii 131I);
- podejrzenie przerzutów do kości, jeżeli inne badania nie pozwalają zlokalizować ogniska nawrotu nowotworu (preferowany znacznik 18F);
- planowanie radykalnej radioterapii o modulowanej intensywności wiązki, w celu oceny rozkładu żywotnych komórek nowotworowych, hipoksji lub proliferacji guza, jeżeli inne badania nie pozwalają na dokonanie takiej oceny;
- nowotwory jądra (z wyjątkiem dojrzałych potworniaków), w celu oceny ich zasięgu i skuteczności leczenia (w tym obecności resztkowego guza i rozpoznania nawrotu), jeżeli inne badania nie pozwalają na dokonanie takiej oceny;
- rak gruczołu krokowego i rak nerki, w celu rozpoznania nawrotu (przerzutów) po radykalnym leczeniu (tylko za pomocą PET ze znakowaną choliną lub octanem), jeżeli inne badania nie pozwalają na dokonanie takiej oceny;
- mięsaki, w celu oceny skuteczności chemioterapii (po 1-3 kursach, w porównaniu z wyjściowym badaniem) i wczesnego wykrycia nawrotu, jeżeli inne badania nie pozwalają na dokonanie takiej oceny;
- nowotwory podścieliska przewodu pokarmowego (GIST), w celu monitorowania odpowiedzi na molekularnie ukierunkowane leczenie;
- przerzuty o nieznanym punkcie wyjścia, w celu lokalizacji guza pierwotnego, jeżeli nie jest to możliwe przy użyciu innych dostępnych badań.
Choroby serca:
- badania perfuzyjne serca:
a) podejrzenie choroby niedokrwiennej w grupie chorych o pośrednim ryzyku zachorowania, jeśli inne badania diagnostyczne (w tym szczególnie badanie perfuzyjne SPECT) nie pozwalają na jednoznaczne określenie rozpoznania, jako badanie rozstrzygające;
b) podejrzenie choroby niedokrwiennej w grupie chorych o pośrednim ryzyku zachorowania, jeśli czynniki obiektywne wskazują na możliwość uzyskania wyniku fałszywego w klasycznych badaniach SPECT (otyłość, mastektomia, duży biust, wszczepy, inne), jako badanie podstawowe;
- badania w kierunku oceny żywotności mięśnia sercowego.
Choroby układu nerwowego:
- rozpoznana padaczka lekooporna z planowanym leczeniem operacyjnym.
Oprac. dr n. med. Dorota Jurgilewicz, koordynator pracowni Bio-skaner w Białymstoku

Fot. Bio-skaner