Zdrowy Białystok

Komu menu bez glutenu

Dla kogo wskazana jest dieta bezglutenowa, a kto powinien bezwzględnie z niej zrezygnować - wyjaśniają dr n. med. Maciej Kralisz i dr n. med. Jacek Romatowski, specjaliści chorób wewnętrznych i gastroenterologii z NZOZ Specjalistycznego Centrum Gastrologii Gastromed w Białymstoku.
Mamy modę na diety. Wśród nich zaszczytne miejsce zajmuje dieta bezglutenowa. Wiele osób uważa bowiem, że gluten jest niekorzystny dla naszego organizmu i lepiej z niego zrezygnować. Prawda jest jednak inna...
Marzena Bęcłowicz: Co to jest gluten i co znaczy pojęcie nietolerancja glutenu?
Maciej Kralisz: Istnieje pewna grupa białek, tzw. prolaminy, które są szczególnie bogate w dwa aminokwasy - prolinę i glutaminę. Występują one w nasionach traw, do których zaliczają się również zboża uprawne. Gluten, to zbiorcza nazwa dla grupy takich białek. W różnych zbożach występują różne białka zaliczane do glutenu, np. w pszenicy jest to gliadyna, w życie sekalina, a w jęczmieniu hordeina. Natomiast nietolerancja glutenu to - w skrócie - nieprawidłowa reakcja immunologiczna naszego organizmu na gluten zawarty w pożywieniu. W jej wyniku zanikają kosmki jelitowe, które są odpowiedzialne za przyswajanie substancji odżywczych z pożywienia. Zmiany te występują w początkowym odcinku jelita cienkiego, gdzie wchłania się wiele mikroelementów np. wapń, żelazo czy magnez.
Są grupy osób, które powinny unikać glutenu. To przede wszystkim chorzy na celiakię, czyli chorobę trzewną oraz osoby, które mają stwierdzoną alergię na gluten. Warto też wspomnieć o tzw. nadwrażliwości na gluten (not celiac gluten hipersensivity), która występuje u osób nie chorujących na chorobę trzewną, a objawia się występowaniem niepożądanych objawów.
MB: Jakie są objawy nietolerancji glutenu?
Jacek Romatowski: Jest ich wiele. Najłatwiejsze do rozpoznania są z pewnością te ze strony układu pokarmowego. Mogą pojawić się dość szybko po zjedzeniu pokarmu zawierającego gluten, lecz nie jest to reguła. Jest to: biegunka, wzdęcie, zaparcie, nudności, bóle brzucha. Celiakia może objawiać się też ogólnym osłabieniem, brakiem łaknienia, utratą masy ciała czy nadmierną nerwowością. Obserwujemy także wystąpienie niedokrwistości z niedoboru żelaza i/lub witaminy B12, niedobory magnezu, wapnia, osteoporozę. Jest ona także jedną z przyczyn niepłodności. W skrajnych przypadkach, na szczęście rzadkich, może dochodzić do wyniszczenia organizmu z wodobrzuszem i obrzękami. Poza wymienionymi, mogą także występować objawy skórne w postaci wysypki lub aft w obrębie jamy ustnej.
MB: Jakie badania należy wykonać, by w 100% potwierdzić celiakię?
MK: Pierwszym etapem jest zawsze rozmowa z pacjentem, podczas której można ocenić, czy wymienione przez pacjenta objawy kwalifikują go do dalszych badań w kierunku celiakii. Wykonuje się wówczas testy serologiczne z surowicy krwi, które wykrywają odpowiednie przeciwciała. Ważne, by badanie to wykonywać w czasie, gdy pacjent nie jest na diecie bezglutenowej. Kolejnym badaniem, niezbędnym do postawienia rozpoznania, jest biopsja jelita cienkiego, która ocenia się czy doszło do zaniku kosmków jelitowych, który występuje w celiakii.
MB: Jak przebiega leczenie osoby chorej na celiakię?
JR: Nie istnieją leki, które likwidowałyby objawy choroby i pozwoliły na bezkarne jedzenie produktów zawierających gluten. Jedynym sposobem walki z tą przypadłością jest dieta w 100% wykluczająca wszystkie produkty, w których on występuje. W wyniku całkowitego wyeliminowania glutenu z menu chorego, następuje całkowita regeneracja błony śluzowej jelit i ustąpienie uporczywych objawów. Niestety po powrocie do pokarmów z glutenem wszystkie objawy z reguły powracają.
MB: A czy zaleca się dietę bezglutenową osobom, które nie cierpią na celiakię, ani nie są uczulone na gluten – tak profilaktycznie?
MK: Nie. Żadnej diety nie powinno się stosować z powodu mody. Przed przejściem na jakąkolwiek dietę eliminacyjną trzeba zawsze sprawdzić, co tak naprawdę nam dolega. Zrezygnowanie z glutenu jest konieczne tylko w przypadku osób chorych na celiakię, uczulonych na ten składnik pokarmu oraz ewentualnie u osób z nadwrażliwością na gluten. Według najnowszych publikowanych badań stosowanie diety bezglutenowej przez osoby, które nie wymagają takiego postępowania, nie przynosi żadnych korzyści - wręcz przeciwnie, może nawet szkodzić. Trzeba wiedzieć, że dieta bezglutenowa jest bardzo niedoborowa. Gluten wpływa korzystnie na naszą florę bakteryjną, dzięki czemu wspiera działanie układu immunologicznego. Ponadto zmniejsza poposiłkową glikemię, ma też korzystny wpływ na obniżenie stężenia trójglicerydów i cholesterolu LDL. Osoby, które wprowadziły dietę bezglutenową bez wskazań i konkretnych zaleceń lekarza miewają niedobory żelaza, witamin z grupy B oraz składników mineralnych występujących w zbożach.
JR: Reasumując, osoby zdrowe nie mają potrzeby ograniczać spożycia glutenu. Wszystko w granicy zdrowego rozsądku. Dobre, razowe pieczywo zamiast chleba z napisem „gluten free” to zdecydowanie dobre posunięcie. Podobnie - zastąpienie wysokoglutenowego pączka, ciastem domowej roboty, np. z dodatkiem mąki orkiszowej.
MB: Dziękuję za rozmowę.