Diagnostyka nowotworów jąder i gruczołu krokowego
- Czwartek, 02 grudzień 2021 09:58
Październik jest miesiącem walki z rakiem piersi, czyli najczęściej występującym nowotworem złośliwym u kobiet. Z kolei listopad znany jest jako miesiąc solidarności z mężczyznami zmagającymi się z nowotworami gruczołu krokowego lub rakiem jąder. Choć listopad minął, wróćmy do tematu, gdyż choroba ta jest drugą, pod względem ilości, przyczyną zgonów wśród panów.
Nowotwór gruczołu krokowego (prostaty) jest chorobą najczęściej rozpoznawaną u mężczyzn po 65. roku życia (70% zachorowań, 90% zgonów). Jego najczęstszym objawem są trudności w oddawaniu moczu oraz częstomocz. Bywa też, że rosnący guz nie powoduje wymienionych objawów, a na rozpoznanie naprowadzają symptomy związane z naciekiem okolicznych tkanek lub przerzutami raka do kości i węzłów chłonnych biodrowych.
Z kolei nowotwór jądra powstaje, gdy komórka wywodząca się z jądra „wymyka się spod kontroli” i zaczyna się niepohamowanie dzielić, tworząc guz. Jeśli ten powstający guz nacieka dodatkowo okoliczne tkanki i niszczy je oraz gdy komórki z guza przenikają do naczyń krwionośnych lub chłonnych, przenoszą się z krwią lub chłonką do innego narządu i tam tworzą guz potomny, tzw. przerzut – wówczas taki nowotwór nazywamy złośliwym.
Wśród czynników związanych ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwór jądra wymienia się:
- mężczyźni rasy kaukaskiej (białej) chorują 4-krotnie częściej niż mężczyźni rasy czarnej,
- wnętrostwo,
- Zespół Klinefeltera (związany z nieprawidłowościami materiału genetycznego),
- występowanie nowotworu jądra u krewnych pierwszego stopnia (ojciec lub brat),
- obecność w przeszłości nowotworu zarodkowego w przeciwległym jądrze.
Najczęstszym objawem nowotworu jądra jest obecność guzka w jądrze lub zmiana konsystencji jądra - guz jest wyraźnie twardszy od prawidłowego miąższu jądra. Pacjenci mogą skarżyć się też na uczucie dyskomfortu w mosznie lub lekki ból. Ginekomastia, czyli powiększenie i tkliwość piersi występuje u ok. 7% pacjentów. W zaawansowanych przypadkach do wymienionych objawów mogą dołączać też te wynikające z obecności przerzutów. I tak pacjent może skarżyć się na ból brzucha lub okolicy lędźwiowej, zgłaszać kaszel, krwioplucie.
Ponieważ pierwsze objawy nowotworu jądra są mało dokuczliwe, dlatego też wszyscy mężczyźni po ukończeniu 40-45. roku życia powinni raz w roku odwiedzić urologa i oprócz badania per rectum wykonać też badanie stężenia antygenu sterczowego (PSA), badanie ogólne moczu, poziom stężenia kreatyniny oraz USG prostaty.
PSA jest glikoproteiną należącą do grupy proteaz serynowych. Marker ten jest wytwarzany głównie w komórkach nabłonkowych kanalików gruczołu krokowego. Nie jest markerem swoistym dla raka stercza, ale cechuje go swoistość narządowa. U blisko połowy pacjentów z rakiem stercza we wczesnych stadiach, stężenie PSA kształtuje się na podobnym poziomie jak w przypadku gruczolaka. Jedynie u połowy pacjentów z rakiem stercza poziom PSA przekracza 10 ng/ml. Dotyczy to poważnych nowotworów, które przekroczyły już torebkę gruczołu. PSA występuje też w postaci wolnej i związanej z białkami. Łącznie obie te wartości dają wynik PSA całkowitego. Często bardziej precyzyjne wyniki daje oznaczanie stosunku PSA wolnego do całkowitego. Zdarzają się jednak często wyniki fałszywie dodatnie, które mogą być spowodowane manipulacjami na gruczole krokowym, stosunkiem płciowym, łagodnym przerostem gruczołu krokowego lub infekcjami w obrębie układu moczowego.
Natomiast w diagnostyce nowotworów jąder najczęściej wykorzystywane biomarkery to:
- βhCG (gonadotropina kosmówkowa) – w warunkach fizjologicznych jej stężenie we krwi jest śladowe. Czułość diagnostyczna oznaczenia tego markeru w przypadku złośliwego nabłoniaka kosmówkowego jądra sięga blisko 100%. Stężenie hCG koreluje wyraźnie z masą nowotworu.
- AFP (alfa-fetoproteina) - wyróżniamy trzy frakcje tego antygenu: AFP-L1, AFP-L2 i AFP-L3. Marker ten jest wydzielany przede wszystkim w życiu płodowym przez wątrobę i przewód pokarmowy, a w miarę dojrzewania organizmu jego poziom spada. Wykorzystuje się go w nieinwazyjnej diagnostyce prenatalnej, a także jako marker nowotworów zarodkowych jądra.
- LDH (dehydrogenaza mleczanowa) - jest wewnątrzkomórkowym enzymem, ważnym w procesie produkcji energii w prawie wszystkich komórkach ciała. Oznaczenie LDH ma bardzo duże znaczenie przy diagnostyce nowotworów jąder oraz nowotworów płuc.
- SP-1-β-1 (glikoprotein) - jest markerem, którego podwyższona wartość może wskazywać na nowotwór jądra.
Wszystkie wymienione wyżej badania można wykonać w Medycznym Laboratorium Diagnostycznym Medrex, znajdującym się przy ul. Krakowskiej 9 w Białymstoku. Zapraszamy.
Agnieszka Zakrzeska, Paweł Kitlas, Medyczne Laboratorium Diagnostyczne Medrex w Białymstoku
Fot. Medyczne Laboratorium Diagnostyczne Medrex
