Mały wielki gruczoł
- Piątek, 22 październik 2021 10:27
Choć to mały i niepozorny narząd – kiedy niedomaga – powoduje duże problemy zdrowotne. Tarczyca. Kontroluj jej pracę regularnie. Medyczne Laboratorium Diagnostyczne Medrex proponuje właśnie promocyjne pakiety badań laboratoryjnych – profil tarczycowy.
Tarczyca leży u podstawy szyi i zalicza się do gruczołów układu endokrynnego. Odpowiada za wytwarzanie i uwalnianie trijodotyroniny, zwanej T3 oraz tyroksyny, nazywanej T4. Synteza hormonów tarczycy zachodzi wieloetapowo, przy czym niestety każdy z etapów może zostać zaburzony. Do syntezy niezbędny jest jod. Jego dzienne zapotrzebowanie, w przypadku osoby dorosłej, wynosi 150-300 mg (w organizmie mamy go jedynie 20-50 mg, z czego 75% znajduje się w tarczycy). Jod musi być więc dostarczany z pokarmem. Jego bogatym źródłem są ryby morskie, algi, owoce morza oraz rośliny z terenów nadmorskich. Zawartość jodu w zbożach, owocach i warzywach jest uzależniona od występowania tego pierwiastka w glebie i wodzie. Natomiast zawartość jodu w produktach mlecznych zależy od jego obecności w paszy spożywanej przez krowy.
Polska leży na obszarze, w którym odnotowuje się umiarkowany niedobór jodu, dlatego w 1996 r. zarządzeniem Ministra Zdrowia została wprowadzona profilaktyka oparta na obowiązkowym jodowaniu soli spożywczej. Rozporządzenie to obowiązuje do dziś.
Hormony tarczycy biorą udział w regulacji funkcji większości tkanek organizmu, wpływają na metabolizm organizmu i termogenezę (produkcję ciepła) oraz stymulują wzrost i dojrzewanie komórek organizmu. Czynność tarczycy kontrolowana jest przez przysadkę mózgową, która uwalnia hormon tyreotropowy (TSH) pobudzający ją do produkcji T3 i T4. Czynność tarczycy i przysadki pozostaje w ścisłej zależności, czyli podwyższone stężenie hormonów tarczycy powoduje zmniejszenie uwalniania TSH przez przysadkę, a niedobór hormonów stymuluje produkcję TSH.
Przyczyna obniżonego uwalniania hormonów tarczycy (niedoczynności tarczycy) dotyczy najczęściej samej tarczycy. Zaburzenia syntezy i działania hormonów mogą być wynikiem zaburzeń dietetycznych; wychwytu jodu z krwi przez komórki tarczycy, w następstwie defektów genetycznych lub hamowania transportera jodu do komórek; syntezy tyreoglobuliny (białko produkowane w tarczycy). Jeżeli niedoczynność tarczycy wystąpi u noworodków i małych dzieci objawia się jako kretynizm; u dorosłych przebiega jako obrzęk śluzowaty. Jedną z postaci niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto, czyli przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy o podłożu autoimmunologicznym.
Najczęstszą przyczyną zwiększonego uwalniania hormonów tarczycy (nadczynności tarczycy) jest pojawienie się autoprzeciwciał skierowanych przeciwko receptorowi TSH (choroba Graves-Basedova) lub autoprzeciwciał skierowanych przeciwko tyreoglobulinie.
Diagnostykę tarczycy należy zacząć od oznaczenia TSH. Robi się to w celu oceny stanu metabolicznego tarczycy, a także w celu monitorowania i oceny skuteczności leczenia zarówno nadczynności, jak i niedoczynności tarczycy. Stężenie TSH należy oznaczać z frakcją wolnej tyroksyny fT4, a także trójjodotyroniny fT3. Stężenie TSH ulega zmianom pod wpływem chorób tarczycy, a także w wyniku działania niektórych leków. W klinicznych stanach chorób tarczycy wzrost stężenia TSH we krwi obwodowej wiąże się z niedoczynnością tarczycy, a spadek stężenia TSH z nadczynnością.
Przy podejrzeniu chorób autoimmunologlicznych wykonuje się dodatkowo oznaczenia takich parametrów jak:
- Przeciwciała przeciwko receptorom hormonu stymulującego tarczycę – TRAb. Można je podzielić na: stymulujące – TSAb (ich obecność prowadzi do nadczynności tarczycy, zakłócają one wiązanie TSH z receptorem TBII - związane są zwykle z chorobą Gravesa-Basedowa, Hashimoto) oraz blokujące – TBAb, które prowadzą do niedoczynności tarczycy.
- Przeciwciała anty-TG (przeciwko tyreoglobulinie). Zaleca się je najczęściej pacjentom przy podejrzeniu raka tarczycy, ponieważ są one swoistymi markerami niektórych typów nowotworów tego narządu. Oznaczenie miana anty-TG stanowi także dodatkowy parametr, wykorzystywany w diagnozowaniu autoimmunologicznych chorób tarczycy, tj. choroby Hashimoto, czy Gravesa-Basedowa.
- Przeciwciała skierowane przeciwko peroksydazie tarczycowej Anty-TPO. Wykrywa się je u 90% wszystkich pacjentów z chorobą Hashimoto i u 70% osób cierpiących na chorobę Gravesa-Basedowa. U pacjentów TPO-pozytywnych dochodzi do niedoczynności tarczycy. Przeciwciała te mogą pojawić się nawet kilka lat przed rozwojem choroby.
- Poziom globuliny wiążącej TBG. Wynik badania służy ocenie wiązania hormonów tarczycy z białkami. Niektóre źródła podają, że iloraz T4 (nie fT4!)/TBG nadaje się do oszacowania stanu metabolizmu. TBG jest też markerem nowotworowym dla nowotworów tarczycy.
- Przeciwciała przeciwjądrowe (ANA), które skierowane są przeciwko składnikom jądra komórkowego. Ich poziom jest podwyższony przy schorzeniach autoimmunologicznych tarczycy, ale też chorobach reumatologicznych (toczeń rumieniowaty układowy, przewlekłe reumatoidalne zapalenie stawów), autoimmunologicznym zapaleniu wątroby czy chorobie Crohna. Przy występowaniu innych chorób autoimmunologicznych warto też wykonać przesiewowo ANA1.
Agnieszka Zakrzeska, Paweł Kitlas, Medyczne Laboratorium Diagnostyczne Medrex w Białymstoku
Fot. Medyczne Laboratorium Diagnostyczne Medrex w Białymstoku
