Gdy pamięć zawodzi
- Środa, 30 maj 2012 12:04
Przychodzi staruszka do lekarza i mówi: - Panie doktorze, cierpię na zaniki pamięci. Od kiedy? ? pyta lekarz. Ale co od kiedy? ? pyta zdziwiona pacjentka. Śmieszne? No niestety okazuje się, że nie dla wszystkich.
Obserwujemy coraz szybszy proces starzenia się społeczeństwa. Na początku XIX w. przewidywana długość życia w populacji Europy wynosiła 27 lat, w 1900r. - 45 lat dla mężczyzn i 50 lat dla kobiet. Rok 2000 przyniósł dalsze wydłużenie średniej przewidywanej długości życia do 70,5 lat u mężczyzn i 78,2 dla kobiet.
Obecnie liczba ludności powyżej 65 roku życia wzrasta miesięcznie o 800 tys. i wynosi obecnie ponad 370 ml. W miarę starzenia się, rośnie także ryzyko wystąpienia zaburzeń funkcji poznawczych. Z roku na rok obserwowany jest wzrost ilości osób z otępieniem. W 2015r. liczba ta ma wzrosnąć do ponad 34 mln [1].
Prawidłowa aktywność poznawcza jest niezbędnym warunkiem samodzielnego funkcjonowania w codziennym świecie i w pełni pozwala korzystać z naszego potencjału intelektualnego. Osłabienie pamięci jest często najwcześniej ujawniającym się zaburzeniem. Większość ludzi doświadcza związanego z wiekiem ?fizjologicznego? osłabienia pamięci. Kiedy osłabienie przekracza normę wieku i odpowiedniego wykształcenia, ale nie jest na tyle duże, żeby spełnić kryteria diagnostyczne otępienia, rozpoznajemy wówczas łagodne zaburzenia poznawcze (mild cognitive impairment - MCI). [1]. MCI jest także definiowane jako subtelne, ale mierzalne zaburzenie pamięci. Zaburzenia te mogą, ale nie muszą prowadzić do rozwoju otępienia. Aktualne badania wskazują, że rocznie u ok. 7% osób z MCI rozwija się otępienie i choroba Alzheimera (Alzheimer disease ? AD).[2]
W obecnych czasach wiele wysiłku wkłada się w opracowanie metod wczesnej diagnostyki choroby Alzheimera i ustalenie najbardziej specyficznych wskaźników przejścia łagodnych zaburzeń poznawczych w chorobę Alzheimera. Badanie rezonansu magnetycznego - MRI, pozytonowej emisyjnej tomografii komputerowej - PET oraz biomarkery uzyskane podczas punkcji płynu mózgowo-rdzeniowego nie są szeroko stosowane w rutynowej praktyce lekarskiej i są zbyt drogie jako metody przesiewowe. Stosowanie testów psychologicznych i neuropsychologicznych w połączeniu z badaniem MRI pozostaje na dziś najbardziej optymalną metodą. Testy psychologiczne pozwalają w sposób obiektywny określić stopień upośledzenia pamięci i innych funkcji poznawczych. W badaniu [3] wykazano, że połączenie testów MMSE i CVLT - kalifornijskiego testu uczenia się językowego jest połączeniem optymalnym.
Jako jedno z kryteriów łagodnych zaburzeń poznawczych podkreślany jest brak problemów z prostą codzienną aktywnością, natomiast nie zmienia to faktu, że osłabienie pamięci musi wpływać na wykonywanie złożonych zadań społecznych i zawodowych. Upośledzeniu ulegają takie czynności jak zakupy, sprzątanie, gotowanie, zarządzanie finansami, jazda samochodem. Udowodniono związek między MCI, a zwiększonym ryzykiem doznania poważnych urazów związanych z wypadkami komunikacyjnymi, zwiększeniem częstości wystąpienia udarów mózgu. Wiąże się to z częstszym występowaniem inwalidztwa u osób starszych i ewidentnym pogorszeniem jakości życia osób dotkniętych tą chorobą.
Na dzień dzisiejszy nie ma skutecznej metody leczenia otępienia w chorobie Alzheimera. Prowadzonych jest wiele badań nad wynalezieniem nowych leków. To co dotychczas udało się uzyskać to spowolnienie przebiegu procesu otępienia ale nie cofnięcie się zmian. Prowadzi się też próby wyodrębnienia spośród osób z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi tych, u których jest to prawdopodobnie wczesna faza choroby Alzheimera i tzw. wczesne wdrożenie leczenia w celu nie dopuszczenia do rozwoju choroby, bądź zminimalizowania zmian neurozwyrodnieniowych.
Oczywiście nie można także zapominać o podtrzymywaniu aktywności umysłowej osób starszych, która powinna być dostosowana do ich możliwości. Istotną rolę spełniają tu uniwersytety trzeciego wieku, podtrzymywanie żywych kontaktów społecznych, a także profesjonalna terapia funkcji poznawczych pod okiem specjalistów.
Na zakończenie pragnę jeszcze raz podkreślić wagę wczesnej diagnostyki psychologicznej i nie lekceważenie pojawiających się zaburzeń pamięci. Wizyta u psychologa lub lekarza psychiatry pozwoli obiektywnie ocenić czy mamy do czynienia z problemami emocjonalnymi, czy osłabienie pamięci jest wyłącznie subiektywne, związane ze stresem, czy też jednak obserwujemy nadmierne upośledzenie funkcji poznawczych, które wymaga szerszej diagnostyki, a może i leczenia.
Jacek Dobryniewski, psychiatra z Podlaskiego Centrum Psychogeriatrii w Białymstoku
Literatura:
1. Gabryelewicz, T., Wpływ łagodnych zaburzeń poznawczych na jakość życia osób w podeszłym wieku, in Choroby Otępienne Teoria i Praktyka 2001, Continuo: Wrocław. p. 321-330.
2. Bollen, E.L., A. Gaw, and B.M. Buckley, Statin therapy and the prevention of dementia. Arch Neurol, 2001. 58(6): p. 1023-4.
3. Pozueta, A., et al., Detection of early Alzheimer's disease in MCI patients by the combination of MMSE and an episodic memory test. BMC Neurol, 2011. 11: p. 78.
