Słodka tylko z nazwy
- Środa, 17 luty 2021 10:00
Słowo cukrzyca kojarzy nam się miło - z cukrem, dobrobytem… Łacińskie określenie cukrzycy – Diabetes mellitus – oznacza m.in. słodki jak miód. Wszystko byłoby pięknie, gdyby nie to, że cukrzyca to podstępna choroba metaboliczna, dotycząca niestety coraz większej liczby osób.
Cukrzyca towarzyszy ludzkości od dawna. Pierwsze wzmianki o tej chorobie zostały zapisane w 2696 r. p.n.e. w Traktacie o medycynie z czasów cesarza Hanga, gdzie cukrzyca zostaje nazwana chorobą pragnienia. Trzy tysiące lat później lekarz Tching-Tchong uzupełnia ten opis obserwacją, że chory wypija mnóstwo wody, ale niemal całą wydala. Jego następcy dodają, że chorobie towarzyszą infekcje skóry, a Klaudiusz Galen, słynny rzymski lekarz, dostrzega jej związki z uszkodzeniem nerek.
Światowa Organizacja Zdrowia podaje, że liczba osób chorych na cukrzycę na świecie wzrosła ze 108 mln w 1980 r. do 422 mln w roku 2014. Wg danych epidemiologicznych w 2017 r. w Polsce na cukrzycę chorowało co najmniej 2,5 mln osób (8%), a co najmniej 20% nie było świadomych tej choroby. Łączna liczba chorych przekracza więc 3 mln osób. Jeżeli dynamika wzrostu zachorowań utrzyma się na obecnym poziomie, to w 2030 r. będzie w Polsce chorowało 4,2 mln ludzi, a włączając do tego osoby z niezdiagnozowaną cukrzycą, liczba ta może sięgnąć nawet 5,25 mln.
Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania i/lub działania insuliny – hormonu trzustki. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, zwłaszcza oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych.
Objawy wskazujące na możliwość występowania cukrzycy to: nasilona diureza (wielomocz), wzmożone pragnienie, utrata masy ciała oraz inne, mniej typowe - osłabienie i wzmożona senność, zmiany ropne na skórze oraz stan zapalny narządów moczowo-płciowych.
Według najbardziej klasycznego podziału wyróżnia się dwa typy cukrzycy - 1, zwany młodzieńczym (diagnozowany u dzieci i osób do 30 r.ż.), który zwykle wymaga zażywania insuliny oraz typ 2, zwany cukrzycą dorosłych, który nie w każdym przypadku wymaga podawania insuliny. Wyróżnia się także inne typy cukrzycy oraz cukrzycę ciężarnych. Niezależnie od tego, który ostatecznie typ zostanie wykryty, należy kontrolować stężenie glukozy w surowicy krwi. Polega ono na oznaczeniu tzw. glikemii.
Wyróżniamy oznaczanie:
- glikemii na czczo - na badanie należy przyjść po co najmniej 8-godz. okresie nieprzyjmowania pokarmów i płynów (z wyjątkiem wody). Prawidłowa glikemia na czczo wynosi 70-99 mg/dl. Wartości w granicach 100-125 mg/dl oznaczają tzw. stan przedcukrzycowy, predysponujący do rozwoju choroby. Wartości powyżej 126 mg/dl, potwierdzone dwukrotnym badaniem, wskazują na cukrzycę.
- glikemii przygodnej - badanie wykonuje się o dowolnej porze dnia, niezależnie od ilości spożywanych posiłków i wypitych płynów. Prawidłowa wartość powinna być niższa niż 200 mg/dl. Jeśli wartość jest wyższa, a pacjent dodatkowo odczuwa wzmożone pragnienie, apetyt, występuje wielomocz i chudnięcie, może to wskazywać cukrzycę i należy wykonać oznaczenie glikemii na czczo.
- doustny test tolerancji glukozy jest wykorzystywany głównie w celach dalszej diagnostyki. Na badanie pacjent przychodzi na czczo, co najmniej 8 godz. od ostatniego posiłku. Test polega na pomiarze stężenia glukozy we krwi żylnej w 0 i 120 min. po wypiciu roztworu glukozy. Prawidłowy wynik to wartość poniżej 140 mg/dl, wartości w zakresie 140-199 mg/dl świadczą o upośledzonej tolerancji glukozy i zwiększają ryzyko cukrzycy. Natomiast przy stężeniu powyżej 200 mg/dl rozpoznaje się cukrzycę.
Ważnym badaniem diagnostycznym jest też oznaczanie odsetka hemoglobiny glikowanej HbA1c. Wartość tego wskaźnika odzwierciedla stężenie glukozy we krwi z ostatnich 3 msc. Jednak według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, HBA1c nie jest podstawą ustalenia rozpoznania cukrzycy i jest on stosowany tylko do monitorowania leczenia. Ważnym parametrem jest również pomiar stężenia insuliny we krwi oraz badanie ogólne moczu, w którym można stwierdzić obecność ciał ketonowych i glukozy.
Wszystkie opisane wyżej badania można wykonać w Medycznym Laboratorium Diagnostycznym Medrex, znajdującym się w Białymstoku, przy ul. Krakowskiej 9.
Agnieszka Zakrzeska, Paweł Kitlas, Centrum Medyczne Medrex w Białymstoku
Badanie w kierunku diagnostyki cukrzycy powinny wykonać: osoby otyłe, mało aktywne fizycznie, osoby z rozpoznaną dyslipidemią, z nadciśnieniem tętniczym, z chorobami układu sercowo-naczyniowego, kobiety z przebytą cukrzycą ciążową oraz z zespołem policystycznych jajników oraz osoby, których rodzice lub rodzeństwo chorują lub chorowali na cukrzycę typu 2.
