Zdrowy Białystok

Podstępny HPV

W ciągu całego życia ok. 70-80% aktywnej seksualnie populacji zostaje zakażonej wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Wirus ten jest przyczyną wielu chorób układu rozrodczego, w tym raka szyjki macicy, sromu i pochwy, a także brodawek odbytu.
Rodzaje wirusa
Wirus HPV (Human Papilloma Virus) należy do rodziny papillomawirusów. Znanych jest ponad 120 różnych odmian tego wirusa, różniących się zdolnością wywoływania poszczególnych chorób, wśród których ponad czterdziestoma zakażamy się drogą płciową. Atakując komórki podstawne naskórka i nabłonka płaskiego wirusy HPV typ 1 i 2 są główną przyczyną brodawek skórnych, zaś HPV typ 11 i 16 kłykcin kończystych. Najbardziej niebezpieczne są jednak typy wysokiego ryzyka onkologicznego, prowadzące do nowotworów narządów płciowych oraz głowy i szyi. Najbardziej rozpowszechnione to HPV typ 16 i 18, które stanowią główną przyczynę raka szyjki macicy.
Wyróżniamy wirusy HPV:
- niskoonkogenne (związane z niskim ryzykiem wystąpienia raka szyjki macicy); tego rodzaju wirusy, zarówno u kobiet jak i mężczyzn, wywołują łagodne zmiany brodawkowate narządów płciowych, tzw. kłykciny kończyste.
- wysokoonkogenne (związane z dużym ryzykiem rozwoju nowotworu); wirusy te mają też związek z występowaniem innych, rzadszych nowotworów, np. rak pochwy, sromu lub odbytu (czasem języka lub gardła).
Sposoby przenoszenia
Do zakażenia wirusem dochodzi poprzez bezpośredni kontakt z brodawkami występującymi głównie na dłoniach i stopach u innej osoby lub w czasie wspólnego korzystania z miejsc publicznych, takich jak baseny czy siłownie. Brodawki wyglądem przypominają niewielkie guzki, odczuwalne jako stwardnienie na skórze. Osiągają rozmiary do kilku milimetrów, jednak mogą namnażać się i tworzyć skupiska powodujące dyskomfort, np. podczas chodzenia. W przypadku typów wirusa wywołujących choroby w obrębie układu płciowego, zakażenie następuje drogą seksualną, zwłaszcza gdy nie jest stosowane zabezpieczenie w postaci prezerwatywy.
Zakażenie początkowo przebiega bezobjawowo, a w przypadku prawidłowo funkcjonującego układu odpornościowego, możliwe jest samoistne wyleczenie. W przeciwnym razie z czasem rozwijają się objawy, różniące się w zależności od typu wirusa i wywołanego schorzenia. Konieczne jest wtedy włączenie odpowiedniej terapii.
Leczenie zmian wywołanych przez HPV jest najskuteczniejsze we wczesnej fazie. W aptekach dostępne są preparaty do samodzielnego stosowania, takie jak zestawy do krioterapii czy preparaty na bazie kwasów o działaniu keratolitycznym. W przypadku niepowodzenia samodzielnej terapii należy udać się do lekarza dermatologa, ginekologa lub androloga, który zapisze mocniejszy lek na receptę, sam przeprowadzi krioterapię lub zadecyduje o leczeniu laserowym czy zabiegu chirurgicznym.
Diagnostyka i leczenie
Brodawki weneryczne, tzw. kłykciny kończyste, zlokalizowane są głównie w obrębie zewnętrznych narządów płciowych oraz odbytu, rzadziej na błonie śluzowej gardła i jamy ustnej. Przybierają formę kalafiorowatych zmian, mogących narastać na okoliczne tkanki. Nieleczone prowadzą do poważnych komplikacji, których przykładem są kłykciny olbrzymie, grożące rozwojem nowotworu. W przypadku kłykcin kończystych zaleca się szybką konsultację z lekarzem. Skuteczne leczenie umożliwiają dostępne na receptę preparaty. Zmiany mogą być także usunięte poprzez krioterapię, laseroterapię lub chirurgicznie.
Nowotwory wywołane przez wirusa HPV są trudne do wczesnego zdiagnozowania, ponieważ zmiany mają początkowo dyskretny charakter. W późniejszych stadiach choroby, obserwuje się szybki wzrost nowotworu oraz tendencję do przerzutów.
Częstość występowania wirusa brodawczaka ludzkiego jest znacznie większa niż częstość występowania nowotworu szyjki macicy. Znanym elementem przyczynowym śródnabłonkowej neoplazji szyjki macicy (CIN) i raka inwazyjnego szyjki macicy, jest przetrwała infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego, zwłaszcza HPV o wysokim potencjale onkogennym. Przyjmuje się, że czas, w którym zachodzi proces karcinogenezy w obrębie nabłonków szyjki macicy w wyniku zakażenia wirusem HPV, wynosi od pięciu do około dziesięciu lat.
Profilaktyka zakażeń
Przyczyn pojawienia się zmian przednowotworowych i raka szyjki macicy może być wiele, należą do nich: bardzo wczesne rozpoczęcie inicjacji seksualnej, duża ilość partnerów seksualnych w krótkim czasie, współżycie z partnerami mającymi wiele partnerek, brak odpowiedniej higieny osobistej, niski poziom wykształcenia i nieprzywiązywanie wagi do dbania o zdrowie, palenie papierosów, stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej, niedobory witaminy A, osłabienie układu odpornościowego. Najskuteczniejszym sposobem na ustalenie diagnozy jest badanie biologii molekularnej (oznaczenie DNA wirusa i jego genotypu metodą PCR) i badanie histopatologiczne. Największe szanse na wyleczenie mają pacjenci, zdiagnozowani we wczesnej fazie choroby.
Profilaktyka zakażeń wirusem HPV obejmuje przede wszystkim unikanie kontaktu z brodawkami na skórze osób zarażonych, a także relacji seksualnych z nosicielami tego patogenu, gdyż nawet stosowanie prezerwatywy nie stanowi skutecznej ochrony. Dostępne są także szczepienia ochronne zalecane przed rozpoczęciem aktywności seksualnej. Dziewczynki powinny być zaszczepione w 11-12 roku życia, chłopcy nieco później. Szczepionka przeciw HPV nie prowadzi do wyleczenia kobiet już zakażonych, ani nie sprawi, że zmiany nowotworowe czy przednowotworowe ustąpią, dlatego ważne jest regularne wykonywanie cytologii.
Oleg Kuzniecov, Paweł Kitlas, Centrum Medyczne Medrex w Białymstoku