Zadbaj o swoją tarczycę
- Wtorek, 03 listopad 2020 09:13
Gruczoł tarczowy, kształtem przypominający motyla z rozwiniętymi skrzydłami, wytwarza i uwalnia do krwi hormony decydujące o prawidłowym funkcjonowaniu całego organizmu. Mają one wpływ na pracę serca, układu pokarmowego, nerwowego i kostno-stawowego, a także na gospodarkę fosforowo-wapniową.
Gruczoł tarczowy działa w układzie sprzężenia zwrotnego: tarczyca - przysadka mózgowa - podwzgórze. W związku z tym choroby tarczycy mogą wynikać zarówno z zaburzeń pracy przysadki mózgowej lub podwzgórza, jak i z dysfunkcji samego gruczołu tarczycy. Oczywiście niedoczynność tarczycy występuje zawsze po zabiegu usunięcia tarczycy. Dopiero badania diagnostyczne pozwalają postawić trafną diagnozę i rozpocząć skuteczne leczenie.
- Powracające uczucie zimna, zmęczenie (senność), depresja, problemy z pamięcią, przyrost masy ciała, zaparcia, spowolnienie czynności serca, niskie ciśnienie tętnicze, zmiany skórne (sucha, łuszcząca się, blada skóra), suche włosy, zaburzenia miesiączkowania – to główne objawy wskazujące na niedoczynność tarczycy. Powinny one skłonić do konsultacji z endokrynologiem. Niedoczynność tarczycy musi być leczona, a im wcześniej rozpocznie się terapia, tym lepiej dla pacjenta – podkreśla dr Grzegorz Kucharewicz, prezes Zarządu Lekarskiej Specjalistycznej Spółdzielni Pracy Eskulap w Białymstoku.
Niedoczynność tarczycy to najczęściej diagnozowane zaburzenie czynności tego gruczołu. Dotyka ono około 5% dorosłych kobiet i 1% mężczyzn. Ryzyko wystąpienia tego zaburzenia rośnie wraz z wiekiem. Jest to związane z upośledzeniem funkcji przysadki mózgowej wydzielającej hormon TSH, który pobudza tarczycę do produkcji hormonów. Objawy niedoczynności tarczycy mają różne nasilenie. Zaburzenie może przebiegać w postaci klinicznej, czyli pełnoobjawowej i subklinicznej (u 80% pacjentów z subkliniczną niedoczynnością tarczycy stężenie TSH nie przekracza 10 mIU/l). Pacjenci z łagodną niedoczynnością gruczołu tarczowego zwykle nie obserwują u siebie żadnego z wymienionych objawów. Badania tarczycy warto więc wykonywać regularnie, by uniknąć skutków ciężkiej niedoczynności tarczycy (choroby serca, niepłodność, a nawet śpiączka hipometaboliczna).
W procesie diagnozowania zaburzeń pracy tarczycy konieczne jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu z pacjentem, palpacyjne badanie powierzchni gruczołu (lekarz ocenia jej strukturę i wielkość, sprawdza, czy pod palcami nie ma wyczuwalnych zgrubień bądź guzków) oraz wykonanie badań hormonów. W pierwszej kolejności sprawdza się poziom stężenia TSH we krwi. Jeżeli wynik jest podwyższony, można podejrzewać niedoczynność tarczycy. Przy braku objawów klinicznych (obrzęki wokół oczu po odpoczynku nocnym, uczucie zmęczenia i zimna, wzrost masy ciała, nadmierna senność), należy powtórzyć badanie stężenia TSH. Lekarz powinien zlecić też dodatkowe badania, czyli oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy oraz badanie ultrasonograficzne tarczycy. Samo zwiększenie stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych wskazuje na autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, ale nie jest jednoznaczne z niedoczynnością tarczycy. Zweryfikować można poziom wolnej tyroksyny (fT4). Wyniki tych dwóch badań pozwalają stwierdzić, czy niedoczynność tarczycy ma charakter pierwotny (poziom TSH jest wysoki, ale poziom fT4 niski) – co jest najczęstsze, czy też wtórny (niskiemu poziomowi fT4 towarzyszy również niski poziom TSH).
Najważniejszym badaniem w rozpoznaniu niedoczynności tarczycy jest podwyższone stężenie TSH w surowicy krwi.
- Najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto, diagnozowana w 90% przypadków niedoczynności gruczołu tarczowego. Jest to przewlekłe, autoimmunizacyjne zapalenie tarczycy, upośledzające jej normalne funkcjonowanie. Choroba stopniowo niszczy tarczycę, powodując, że produkuje ona coraz mniej hormonów. Choroby Hashimoto nie leczy się dietą. W leczeniu tego schorzenia skuteczne może być jedynie stosowanie suplementacji hormonów tarczycy - L-tyroksyny, które całkowicie usuwają objawy choroby i poprawiają jakość życia – podkreśla prof. dr hab. n. med. Małgorzata Szelachowska, specjalista endokrynolog w LSSP Eskulap w Białymstoku.
Przedmiotem dyskusji specjalistów jest górna granica normy dla stężenia TSH w surowicy. Pojawiły się propozycje, aby obniżyć górną granicę normy dla TSH z 5,0 do 3,0 lub nawet 2,5 mIU/l. Obniżenie górnej granicy normy do 3,0 mIU/l skutkowałoby w naszym kraju ponadczterokrotnym zwiększeniem częstości rozpoznań niedoczynności tarczycy wśród pacjentów bez chorób tarczycy w wywiadach. Tymczasem nie ma istotnych dowodów na korzyści z interwencji terapeutycznej przy takich stężeniach TSH. Inne normy stężenia TSH proponuje się dla kobiet w ciąży. W pierwszym trymestrze zakres normy wynosi 0,03-2,3 mIU/l, górna granica w drugim i trzecim trymestrze to 3,5 mIU/l.
- Kobiety, które planują ciążę, powinny badać zarówno stężenie TSH we krwi, jak i stężenie przeciwciał skierowanych przeciwko peroksydazie tarczycowej. Prawidłowy wynik TSH nie może przekraczać 2,5 mIU/l. Przy stężeniu 3,0 mIU/l kobieta może mieć problemy z zajściem w ciążę. Stężenie TSH należy również badać w czasie ciąży. Badanie powinno być wykonywane co sześć tygodni - wskazuje profesor Małgorzata Szelachowska.
Eugeniusz Jarosik
